• Este galardón chegoulle á escritora da Pobra do Brollón logo dunha intensa traxectoria creativa xa recoñecida con varios premios
• S.Veiga- MONFORTE. O título do poemario premiado, “Feliz Idade”, reúne as esencias do seu labor poético (o impulso vital e a perspectiva histórica), que conflúen nun punto crucial. Como se xestou esta “Feliz Idade” (o concepto e o libro)?
O libro xestouse a medida que foi vivido. Eu non concibo una obra coma un artefacto ou proxecto, senón como un ente vivo que se vai desenvolvendo canda a existencia, canda as experiencias. Escribo por unha profunda necesidade expresiva, que se manifesta ao contacto dunha emoción, dunha conmoción. Feliz Idade reúne os textos que foron escritos ao longo de sete anos, un período no que vivín o nacemento da miña filla e a enfermidade e morte do meu pai. Esas experiencias vitais, tan importantes para calquera persoa, están no corazón deste libro porque estaban no centro da miña vida. Escribo como vivo. E vivo como escribo. Con paixón, desde a sensibilidade e por amor. E por esa razón o concepto de Feliz Idade vai cara a una concepción do tempo non cronolóxico senón emocional. Fronte ás taxonomías clásicas impostas pola historiografía, Idade da pedra, dos metais, etc, eu quixen traer a primeiro plano a Idade emocional, a da grandiosa felicidade sinxela que se experimenta cando amamos.
Neste caso concreto, a Feliz Idade é o encontro entre avó e neta nun fragmento da existencia, a posibilidade do xogo e do afecto máis aló mesmo da linguaxe, que meu pai perdeu a causa do mal do Alzhéimer.
O poemario abonda en referencias á súa familia, ás súas vivencias na aldea de Vilarmao na que naceu. En que punto está aquela “nena destinada a entender o canto dos grilos”?
Sigo a ser aquela mesma nena marabillada polo canto dos grilos e polo lamento da ovella no fondo do cortello cando lle rouban o añiño. A nena que acariñaba pedras pensando se un antepasado pousara a man naquel mesmo mineral mil anos antes. A nena hipersensible fascinada pola música dun romance antigo recitado pola nai e pola avoa. A nena que treme de emoción cando observa o cosmos ou un pequeno verme que atravesa o camiño. No esencial, son aquela nena de Vilarmao que escoitaba as vacas na corte xusto debaixo do seu cuarto e soñaba cos libros que non tiña. O que aportaron os anos foi a visión crítica sobre a extinción daquel meu mundo. E tamén trouxeron a vivencia radical do amor, a experiencia da maternidade, a apertura, a viaxe vital, a aprendizaxe profunda e as marabillas do humano.
A súa poesía está feita da materia da terra: os minerais, a bosta, o lobo, os fractais do fento, sen esquecer a confluencia co Universo. Cre que a aldea segue a ser o centro do Mundo?
Desde logo segue a ser o centro do meu mundo. O meu ónfalos, como dirían os gregos, o espazo onde a miña identidade se enraíza. Se escribise desde outro lugar, a miña escrita non sería auténtica. Agora ben, desde o punto de vista sociolóxico o rural deixou de ser centro hai moito tempo, para ocupar unha periferia ferida, unha marxe atenazada, unha memoria derruída que nos fala dunha demolición cultural gravísima.
O ton dos seus poemas é vital en alegría, incluso no pranto pola morte do pai. Cal é a fórmula secreta deste tránsito?
A existencia está conformada polo ciclo da vida e o ciclo da morte. Esquecer isto e negar a morte é non aceptar a completude da existencia. Agora ben, coa desaparición dunha persoa soamente desaparece unha materia individual, fica xa que logo na longa liña cromosómica prolongada nos fillos, nas netas, mesmo nos obxectos que acariñou e na pegada humana que deixou. Eu non diría que no libro hai pranto pola morte do meu pai senón a asunción plena da súa existencia. Nos poemas a el dedicados subxace unha enorme potencia vitalista porque así era el, un home natural, optimista, incansable traballador, ben pouco inspirador do lamento ou do canto elexíaco. Só podo falar del desde a enerxía, desde a luz e desde o sorriso. Estará no alén da memoria arando co seu tractor Barreiros os regos do infinito. O amor é a fórmula segreda deste tránsito, é a fórmula secreta de todo.
Neste panorama de ledicia case telúrica, vostede verbaliza unha dor sen esperanza. Xa no libro “Cráter” (2011) facía referencia ao que era “un pobo sen terra e agora unha terra sen pobo”. En “Feliz Idade”, alértase contra o poder que “tenta converter a miña memoria en pus dun país / que xa non ten memoria”. O universo rural está a morrer? É a poesía a súa derradeira expresión?
O universo rural, tal e como o coñeciamos, está en claro proceso de extinción. Canda el desaparece un modo de vida practicamente autosuficiente, baseado na produción para o autoconsumo. Nos últimos 30 anos as políticas agrogandeiras puxeron en marcha, de xeito progresivo, a demolición das pequenas explotacións, redirixindo a gandaría cara á gran produción comercial. O monstro do capital fagocitou a posibilidade de ficar no rural sen se adaptar ás novas esixencias do mercado. As nosas pequenas cortes e cortellos pecháronse ou convertéronse en grandes naves de produción industrial de carne e leite. As nosas vacas deixaron de pacer nos campazos para ser mantidas por pensos químicos, presas xa para sempre entre as catro paredes de formigón e o circuíto de munxido.
Este feito, unido ao desmantelamento dos servizos básicos nas zonas rurais, levou a unha acelerada diáspora, a unha desertización humana paralela a un sobrecrecemento das zonas de monte e de abandono. Se antes fomos un pobo sen terra, agora somos unha terra sen pobo. As consecuencias sociolóxicas de asistir á morte dunha cultura son incalculables.
Que ten isto que ver coa poesía? A poesía exércese porque máis aló de ser unha arte, é un modo de situarse no mundo. A poesía é amor, e polo tanto, tamén clamor. O respecto á vida libre e a todas as formas de vida é unha manifestación da profunda natureza ecolóxica da poesía, e da súa enorme carga ideolóxica. Polo tanto, a poesía non é a derradeira expresión do rural senón un xeito de habitar o abandono e de restaurar as ruínas, unha loita desigual contra os poderes no lúcido e necesario clamor pola dignidade. •