A Real Academia Galega (RAG) anunciou que o Día das Letras Galegas 2025 estará dedicado ás cantareiras e á poesía popular oral, rendendo homenaxe a mulleres como Adolfina e Rosa Casás Rama (Cerceda), Eva Castiñeira (Muxía), e Prudencia e Asunción Garrido Ameijende xunto con Manuela Lema Villar, coñecidas como as tres Pandeireteiras de Mens (Malpica de Bergantiños).
Estas mulleres representan a moitas outras que, ao longo de Galicia, coidaron e transmitiron unha tradición cultural centenaria. O 17 de maio de 2025 será unha ocasión para reflexionar sobre a modernidade e a tradición na literatura popular, sempre unida á música, outro tesouro patrimonial colectivo.
A proposta aprobada destaca a importancia das mulleres na preservación da lingua e cultura galega, salientando que “a lingua galega continuou viva e vizosa durante séculos, malia as prohibicións e a súa desaparición do espazo oficial, porque o pobo galego a custodiou”.
Historicamente, as cantareiras e pandeireteiras xogaban un papel crucial nas rogas, traballos de axuda mutua na sociedade labrega, celebradas con música e baile. Co tempo, o papel destas mulleres foi eclipsado pola figura do gaiteiro, relegándoas á esfera privada. Grazas a traballos de recolleita de folclore, como os realizados pola musicóloga suíza Dorothé Schubarth e o académico Antón Santamarina nos anos 80, a importancia destas mulleres empezou a ser recoñecida.
Adolfina e Rosa Casás Rama, tía e sobriña de Cerceda, foron documentadas por Schubarth en 1980, impresionada pola variedade e orixinalidade das súas melodías e coplas. Eva Castiñeira, de Muxía, fixo historia ao ser a primeira pandeireteira en actuar cun grupo folk, Milladoiro, en 1981. As Pandeireteiras de Mens levaron a súa música por Europa e América nos anos 70 e 80, demostrando a vitalidade do patrimonio oral galego.
Esta homenaxe subliña a importancia de preservar e celebrar a poesía popular oral e a música tradicional, asegurando que continúen a inspirar ás novas xeracións e a enriquecer a cultura galega.
